سنگ شکنی کلیه دکتر اصغر فرهادی
مطالبی که در این مقاله مطالعه می کنید:
سنگ کلیه چیست؟
علائم و نشانه های سنگ کلیه
نکته مهم در خصوص درد سنگ کلیه
علت ایجاد سنگ کلیه
انواع سنگ کلیه
سنگ کلیه را چگونه می توان تشخیص داد؟
درمان سنگ کلیه
درمان سنگ های کلیوی کوچک
درمان سنگ های کلیه بزرگ
سنگ شکنی کلیه با دستگاه ESWL و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید
مزایای سنگ شکنی کلیه با دستگاه ESWL
معایب سنگ شکنی کلیه با دستگاه ESWL
قبل از سنگ شکنی کلیه باید چه اقداماتی را انجام داد؟
عمل سنگ شکنی کلیه چگونه انجام می شود؟
مراقبت هایی که پس از سنگ شکنی باید انجام شود؟
سنگ شکنی کلیه چه عوارضی دارد؟
علائم هشداری که پس از عمل ممکن است به وجود آید؟
سنگ کلیه چیست؟
زمانی که غلظت برخی مواد در ادرار مانند املاح و نمک بالاتر از حد طبیعی می رود، رسوباتی در کلیه تشکیل می شود که به آن سنگ کلیه می گویند. سنگ کلیه در هر قسمتی از دستگاه ادراری ( از کلیه تا مثانه ) می تواند دیده شود و دارای علل مختلفی است. حرکت سنگ های کلیه دردناک است اما اگر به موقع درمان شوند آسیبی به بدن نمی رسانند.
علائم و نشانه های سنگ کلیه چیست؟
اگر شما مستعد ایجاد سنگ کلیه باشید و خطر ایجاد سنگ کلیه شما را تهدید کند، پزشک متخصص اورولوژی به شما راهکارهایی را پیشنهاد می دهد که از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری شود. اما به طور کلی تا زمانی که سنگ حرکت نکند شما هیچ دردی و یا علائمی را حس نمی کنید. مشکل از جایی شروع می شود که سنگ در دستگاه ادراری جا به جا شود. ممکن است سنگ در کلیه حرکت کند و یا از لوله ای به نام میزنای (که هر کلیه را به مثانه مرتبط می کند) به سمت مثانه حرکت کند. در این صورت ممکن است شما برخی یا همه ی علائم زیر را مشاهده کنید.
۱- سوزش ادرار
۲- حالت تهوع و استفراغ
۳ -احساس درد در پهلو و پشت، انتهای سطح دنده ها که در مواقعی تا پایین شکم هم می رسد
۴- مشاهده ادرار قرمز، قهوه ای و صورتی
۵- ادرار تیره و بدبو
۶- دفع ادرار به طور مکرر
۷- تب و لرز در صورت وجود عفونت های دستگاه ادراری
۸- احساس نیاز به دفع ادرار به تعداد دفعات زیاد
۹- در هر مرحله از دفع ادرار، حجم ادرار بسیار کم است
نکته مهم در خصوص درد سنگ کلیه
از آنجایی که سنگ در دستگاه ادراری حرکت می کند درد آن هم در هر قسمت کمتر و بیشتر می شود. با توجه به محل وجود سنگ کلیه و حرکت های آن، شدت درد سنگ کلیه متغیر است.
علت ایجاد سنگ کلیه
در حالت طبیعی وجود برخی مواد در ادرار از چسبیدن برخی مولکول ها به هم و ایجاد رسوب جلوگیری می کنند. اما اگر غلظت این مواد در ادرار کم شود زمینه برای ایجاد سنگ کلیه فراهم می شود.
در این صورت وقتی حجم برخی مواد مانند اُگزالات، کلسیم و اسید اوریک که قابلیت تشکیل بلور را دارند در ادار زیاد می شود سنگ کلیه ایجاد می شود. اما به طور کلی سنگ کلیه یک علت واحد ندارد و عواملی که باعث ایجاد آن می شوند زیاد هستند.
در ادامه به انواع سنگ کلیه و علت تشکیل هر یک از آن ها می پردازیم.
انواع سنگ کلیه:
۱_ سنگ کلسیمی
۲_ سنگ اسید اوریکی
۳_ سنگ سیستینی
۴_ سنگ ستراویتی
۱_ سنگ کلسیمی:
سنگ های کلیه می توانند از جنس اُگزالات کلسیم یا فسفات کلسیم باشند که بیشتر آن ها از جنس اُگزالات کلسیم هستند. و اما عواملی که باعث غلظت بالای این کلسیم ها در ادرار می شوند:
اُگزالات به طور طبیعی در کبد تولید می شود. علاوه بر آن برخی مواد غذایی مانند سبزیجات و میوه ها، شکلات و مغزیات دارای مقادیری از اُگزالات هستند. همینطور بعضی جراحی های روده و خوردن ویتامین D با دوز بالا هم، مقدار اُگزالات و کلسیم را در ادرار افزایش می دهد.
از دلایلی که باعث افزایش میزان فسفات کلسیم در ادرار می شود می توان به بعضی سر درد های میگرنی، مصرف داروی ضد صرع به نام توپیرامات و ایجاد تغییراتی در سوخت و ساز بدن اشاره کرد.
۲_ سنگ اسید اوریکی:
سنگ کلیه از جنس اسید اوریک در کسانی که آب بدنشان زیاد از دست می رود ولی در مقابل آب کمی می نوشند شایع است. همینطور اگر غذاهایی مصرف می کنید که مقدار زیادی پروتئین دارند یا به نقرس مبتلا هستید هم احتمال اینکه سنگ کلیه ای از جنس اسید اوریک بگیرید بالا است.
۳_ سنگ سیستینی:
سنگ سیستینی در کسانی ایجاد می شود که بدنشان به طور ارثی مقدار زیادی از ماده ای به نام سیستین را در ادرار دفع می کند. در واقع بروز این جنس از سنگ کلیه فقط به این اختلال ارثی مرتبط می شود.
۴_ سنگ ستراویتی:
کسانی که سنگ کلیه ستراویتی دارند علائم و علامت های زیادی را نمی توانند مشاهده کنند چرا این سنگ ها بزرگ تر هستند و معمولا حرکت نمی کنند به همین دلیل علائمی را بروز نمی دهند. در صورتی که عفونتی در دستگاه ادرار وجود داشته باشد، سنگ کلیه از جنس ستراویتی در پاسخ به آن عفونت ایجاد می شود.
سنگ کلیه را چگونه می توان تشخیص داد؟
در صورتی که هرگونه از علائم سنگ کلیه را مشاهده کردید باید به پزشک متخصص بیماری های مجاری ادرار ( اورولوژی ) مراجعه کنید. در این مرحله پزشک با انجام یک سری آزمایشات متوجه وجود یا عدم وجود سنگ کلیه می شود. که این آزمایشات شامل:
- آزمایش ادرار
- سونوگرافی
- سی تی اسکن
- آزمایش خون جهت بررسی غلظت کلسیم و اسید اوریک
- رادیوگرافی می باشند.
درمان سنگ کلیه
سنگ کلیه تنها با یک روش درمان نمی شود و پزشک معالج بر اساس اندازه و بزرگی و کوچکی سنگ، مناسب ترین روش درمان را بر می گزیند.
درمان سنگ های کلیه کوچک:
اگر سنگ کلیه کوچک (تا پنج میلی متر) باشد برای درمان آن نیازی به روش های تهاجمی درمان مانند سنگ شکن نیست و با انجام کارهایی که در ادامه خواهیم گفت سنگ از بین می رود.
- نوشیدن آب فراوان؛ روزانه بین ۲ تا ۳ لیتر نوشیدن آب می تواند راه درمان سنگ کلیه کوچک باشد.
- مصرف دارو؛ داروهایی که باعث شل شدن عضلات میزنای می شوند که حتما باید با تجویز پزشک صورت گیرد.
- مصرف داروهای مسکن؛ این داروها را می توان طبق نظر پزشک داروساز از داروخانه تهیه کرد.
درمان سنگ های کلیه بزرگ:
سنگ هایی که از یک میزانی درشت تر شوند را دیگر نمی توان با مصرف دارو و نوشیدن آب فراوان درمان کرد و می بایست سراغ روش های تهاجمی درمان مانند سنگ شکن رفت. در این مواقع وجود سنگ کلیه بزرگ، ممکن است باعث خونریزی و ایجاد عفونت در دستگاه ادراری شود. و اما درمان هایی که برای از بین بردن سنگ کلیه بزرگ وجود دارد عبارتند از:
- استفاده از دستگاه سنگ شکن؛ این دستگاه با فرستادن امواج به داخل بدن و هدف قرار دادن سنگ کلیه باعث خرد شدن و تکه تکه شدن سنگ می شود. و این سنگ های خرد شده توسط ادرار دفع می شوند.
- انجام جراحی کلیه؛ در صورتی که سنگ ها خیلی درشت باشند توسط جراحی کلیه آن ها را خارج می کنند.
- انجام جراحی غده پاراتیروئید؛ در صورتی که پرکاری غده پاراتیروئید باعث ایجاد سنگ کلیه شود.
- انجام آندوسکوپی؛ لوله ای به نام اورتروسکوپ که دارای نور است وارد مجرای ادرار و مثانه می شود تا محل سنگ کلیه را پیدا کند. سپس توسط ابزار ویژه دیگری سنگ را خرد می کنند.
سنگ شکنی کلیه با دستگاه ESWL و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید
همانطور که پیش تر گفتیم برای از بین بردن سنگ های بزرگ کلیه باید از روش هایی مانند دستگاه سنگ شکن کلیه استفاده کرد. این روش درمان کم عارضه تر، کم هزینه تر، کم درد تر و بهتر از روش های درمان دیگر است. که هم در افراد بزرگسال و هم در کودکان قابل اجرا می باشد.
در سنگ شکنی کلیه با دستگاه، امواجی وارد بدن می شود که سنگ های بزرگ را ریز می کند تا دفع آن ها راحت تر شود. انجام این روش در افرادی که لاغر هستند بهتر جواب می دهد. چرا که در افراد لاغر امواج لایه های کمتری را طی می کنند تا به سنگ برسند و نتیجه بهتری می توان گرفت. اما در افرادی که چاق هستند و اضافه وزن دارند امواج باید از چربی ها و لایه های بیشتری عبور کنند تا سنگ را تحت تاثیر قرار دهد.
کمی در مورد مزایا و معایب سنگ شکنی کلیه بدانید
به طور کلی می توان گفت هر روش درمانی دارای مزایا و معایبی است که سنگ شکنی کلیه با دستگاه ESWL هم جزو همین روش هاست. این روش هم در کنار مزایایی که دارد دارای معایبی نیز هست که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.
مزایای سنگ شکنی کلیه با دستگاه ESWL
- سنگ شکنی کلیه در افرادی که تنها یک کلیه دارند و در کودکان هم قابل اجرا می باشد.
- نسبت به روش های درمانی دیگر هم کم هزینه تر است و هم درد و عوارض کمتری دارد.
- این عمل به صورت سرپایی انجام می شود و نیاز به بیهوشی و بستری شدن ندارد. در نتیجه در مدت زمان کوتاهی می توانید به سلامت خود دست یابید.
- این عمل یک روش درمانی بدون جراحی است و تنها توسط امواجی سنگ کلیه را از بین می برد.
معایب سنگ شکنی کلیه با دستگاه ESWL
- انجام این عمل در خانم های باردار ممنوع است و قادر به انجام آن نخواهند بود.
- این روش قادر به شکستن همه ی انواع سنگ های کلیه مانند سنگ های سیستینی نمی باشد.
- سنگ هایی که اندازه آن ها به ۱.۵ تا ۲ سانتی متر می رسد را نمی توان به راحتی با این روش از بین برد و نیاز به تعداد دفعات سنگ شکنی بیشتری دارد.
قبل از سنگ شکنی کلیه باید چه اقداماتی را انجام داد؟
اقداماتی که قبل از انجام این عمل باید انجام دهید را جدی بگیرید تا هیچ گونه خطر و آسیبی جان و سلامت شما را حین عمل تهدید نکند.
- در صورتی که هر گونه بیماری زمینه ای مانند دیابت، فشار خون، آسم و … دارید حتما به پزشک معالج خود اطلاع دهید.
- قبل از انجام سنگ شکنی کلیه باید تا ۶ ساعت هیچ ماده غذایی اعم از نوشیدنی ها و غذا ها را مصرف نکنید و کاملا ناشتا باشید.
- در صورت مصرف هر گونه دارو هر چند کم اهمیت و کم، آن را به پزشک خود اطلاع دهید.
- در صورتی که دستگاه ضربان ساز قلبی یا پیس میکر دارید، باید پیش از عمل اجازه نامه کتبی از پزشک متخصص قلب را داشته باشید.
- به همراه داشتن آزمایشات کامل و کشت ادرار از یک هفته قبل الزامی است. این کار برای اطمینان پیدا کردن از عدم وجود هر گونه عفونت ادراری صورت می گیرد.
- از انواع داروهای رقیق کننده خون به مدت ۵ تا ۷ روز قبل از عمل خودداری کنید. این داروها شامل آسپرین، بروفن، دی پیریدامول، ناپروکسن، پلاویکس، وارفارین، آساکول تیکلوپیدین و داروهای رقیق کننده دیگر می باشد. البته قطع این داروها را با مشورت پزشک معالج خود در میان بگذارید.
- دیگر داروهایی که مربوط به فشار خون، قلب و تیروئید و … هستند را در ساعت های مشخص شده با مقدار کمی آب میل کنید.
- اگر دندان مصنوعی دارید، باید آن ها را پیش از عمل از دهان خود خارج کنید.
- در صورتی که روحیه ای مضطرب دارید و یا نیاز دارید که یک شخص همراهتان باشد، حتما با حضور یک نفر همراه در بیمارستان حاضر شوید.
اما اگر نوبت عمل شما صبح است، باید ۲ ساعت بعد از میل کردن یک شام سبک یک شیشه کوچک روغن کرچک یا ۴ عدد قرص بیزاکودیل مصرف نمایید.
در نهایت داشتن مدارک پزشکی که شامل عکس و آزمایشات انجام شده است و همینطور دستور عمل سنگ شکنی و داروهایی که مصرف می کنید را حتما در روز عمل به همراه داشته باشید.
عمل سنگ شکنی کلیه چگونه انجام می شود؟
این عمل کمترین درد و عارضه را به همراه دارد و به صورت سرپایی انجام می شود و نیاز به هیچ گونه بیهوشی ندارد. مگر طبق تشخیص پزشک در برخی شرایط خاص بیهوشی عمومی و بی حسی موضعی انجام شود.
در ابتدا شخص بیمار لباس مخصوص به تن می کند و روی تختی که مختص دستگاه سنگ شکنی طراحی شده دراز می کشد. بیمار باید به پشت و روی شکم دراز بکشد.
سپس یک سرم در راه وریدی وصل می شود. طبق نظر پزشک بیهوشی و اورولوژیست ممکن است داروهای مسکن، ضد تهوع، آنتی بیوتیک یا شل کننده های عضلانی نیز تزریق شود.
توسط یک دستگاه محل وجود سنگ تشخیص داده می شود (تصویر کلیه شما در یک مانیتور نمایش داده می شود). و پزشک با تنظیم کردن دستگاه سنگ شکن بر روی پهلو، و کلیه ای که دارای سنگ است دستگاه را روشن می کند و امواج از طریق دستگاه به داخل بدن تابانده می شوند.
مراقبت هایی که پس از سنگ شکنی باید انجام شود:
- بعد از انجام عمل سنگ شکنی به مدت ۳ تا ۴ روز در ادرار خود خون مشاهده می کنید که امری کاملا طبیعی است و هیچ ترسی ندارد فقط لازم است که به مقدار زیادی آب بنوشید.
- داروهایی که پزشک معالجتان تجویز کرده را به طور کامل، مرتب و سر وقت مصرف کنید.
- سعی کنید انواعی از مایعات (آب، آبمیوه، چای کم رنگ و …) را در طول روز به میزان زیاد مصرف کنید. روزانه حداقل 3 لیتر مایعات بنوشید.
- بعد از چند ساعت که از عمل سنگ شکنی می گذرد احتمالا دچار تهوع و استفراغ می شوید. که امری کاملا طبیعی است و پس از چند ساعت برطرف خواهد شد.
- برای کمک به دفع سنگ های خرد شده در سنگ شکنی، ورزش های سبک مانند پیاده روی، طناب زدن و … را انجام دهید تا سریع تر بهبود یابید.
- بعد از عمل سنگ شکنی روی پهلو، شکم و کمر خود ممکن است یک سری کبودی ها و خون مردگی ها را مشاهده کنید. نگران نباشید بعد از مدتی خودشان به طور خودکار از بین خواهند رفت.
انجام مراقبت های پس از سنگ شکنی را به طور کامل انجام دهید زیرا از اهمیت بالایی برخوردار هستند و به شما در روند بهبود و به دست آوردن سلامت کامل کمک خواهند کرد.
سنگ شکنی کلیه چه عوارضی دارد؟
یک سری عوارض احتمالی وجود دارد که پس از عمل سنگ شکنی ممکن است اتفاق بیفتد. ولی به طور کلی این عمل کاملا بی خطر است و در مواقع نادر ممکن است عوارض زیر به وجود آیند.
- عفونت مجاری ادراری و کلیه
- احساس درد
- خون ریزی؛ در صورتی که خیلی شدید باشد نیاز به بستری و تزریق خون خواهد داشت.
- ممکن است معده یا روده کوچک زخم شود که این امر بسیار نادر است.
- ایجاد اختلال در عملکرد کلیه که پس از عمل سنگ شکنی به وجود می آید.
- ممکن است سنگ های شکسته شده در مسیر ادراری باعث ایجاد انسداد شوند.
- ماندن بخش کوچکی از سنگ در بدن که منجر به انجام سایر اقدامات درمانی می شود.
علائم هشداری که پس از عمل ممکن است به وجود آید؟
اگر بعد از انجام عمل موارد زیر برایتان پیش آمد حتما به پزشک معالج خود یا اورژانس مراجعه کنید.
- اگر دفع ادرار انجام ندادید و ادرارتان بند آمد لازم است که حتما به پزشک خود مراجعه کنید.
- در صورتی که حالت تهوع و استفراغ شما شدید شد تا حدی که توانایی خوردن و آشامیدن نداشتید.
- اگر پس از چند روز هنوز در ادرار خود خون ریزی مشاهده کردید حتما به اورژانس مراجعه کنید.
- در صورتی که هر گونه کبودی شدید و تورم زیاد در محل انجام سنگ شکنی مشاهده کردید.
- داشتن سرگیجه های شدید و متوالی
- بعد از سنگ شکنی شما دچار تب می شوید که یک امر طبیعی است. اما در صورتی که تب شما بالای ۵.۳۸ درجه رسید و لرز زیادی داشتید و این عوامل تا ۲ روز طول کشید، حتما باید به پزشک معالج خود یا اورژانس مراجعه کنید.
- در صورتی که درد شدیدی در شکم و پهلو داشتید که با مصرف مسکن هم تسکین نیافت.
- برای احتیاط بیشتر بهتر است به مدت ۳ روز، درجه تب خود را به طور مرتب کنترل کنید.
